Cicha złodziejka kości – czy osteoporoza to problem, który mnie dotyczy?

Osteoporoza została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę cywilizacyjną.[1] W Polsce problem ten dotyczy blisko 2 mln pacjentów po 50 roku życia, z pośród których aż 168 000 doświadczyło złamania osteoporotycznego w ciągu roku.[2] Jednocześnie, aż 92% kobiet po 40 roku życia, które ta choroba dotyka najczęściej, ignoruje problem i twierdzi, że osteoporoza ich nie dotyczy, mimo tego, że nigdy wcześniej nie badały się w tym kierunku.[3] Światowy Dzień Osteoporozy to dobra okazja, aby przypomnieć jak rozpoznać objawy i na co zwrócić szczególną uwagę w konfrontacji z tą chorobą.
 Kto jest zagrożony?
Osteoporoza to choroba szkieletu charakteryzująca się zwiększonym ryzykiem złamań kości w następstwie zmniejszenia jej odporności mechanicznej.[4] Na skutek zmniejszającej się masy kości i uszkodzeń ich mikroarchitektury zwiększa się ryzyko złamań[5], z których najczęstsze są złamania kręgów, nadgarstka oraz kości udowej (w tym głównie bliższego końca kości udowej)[6]. Rozwojowi osteoporozy sprzyja wiele czynników ryzyka, z których najważniejsze, wyłonione przez Światową Organizację Zdrowia na podstawie wyników badań populacyjnych to wiek, wątła budowa i niska masa ciała, osteoporoza zdiagnozowana u matki, uprzednio przebyte złamanie po niskim urazie (upadek) po 40 roku życia, niska masa kostna, menopauza lub długotrwały brak miesiączki (ponad 6 miesięcy), długotrwałą terapię kortykosteroidami, czynniki środowiskowe (niska podaż wapnia, niedobory witaminy D, nieruchliwy tryb życia, palenie tytoniu, alkoholizm, nadmierne spożywanie kawy, niedożywienie), zaburzenia widzenia i równowagi ze skłonnością do częstych upadków i choroby, które predysponują do rozwoju osteoporozy wtórnej.[7]
Cichy złodziej kości to także problem społeczny
Osteoporoza to choroba wyniszczająca i postępująca, która wśród przyczyn zgonów zajmuje trzecie miejsce, po chorobach układu krążenia i nowotworach.[8] Ponad połowa pacjentów, którzy przeżyją złamanie osteoporotyczne doświadcza pogorszenia jakości życia, a jedna trzecia z nich nigdy nie powraca do pełnej samodzielności i musi pozostawać pod opieką, co podnosi koszty leczenia.[9] Pacjenci cierpią zarówno fizycznie z powodu bólu, jak i psychicznie, ze względu na ograniczenie ruchowe.
Profilaktyka – szansa na zdrowe kości
Wiele kobiet pomimo realnego zagrożenia osteoporozą ignoruje problem. 80% kobiet w wieku 40+ nigdy nie badało kości.[10] Osteoporoza jest postrzegana przez kobiety jako choroba groźna dla ich mam czy babć, ale nie dla nich samych. Świadomość społeczna problemu jest niska i powoduje, że profilaktyka, np. w postaci odpowiedniego uzupełniania niedoborów wapnia jest na niskim poziomie – tylko 25% kobiet w wieku 40+ przyjmuje preparaty z wapniem.[11] Tymczasem aż 3/4 dorosłych Polaków ma niedobory wapnia, a 77% kobiet po 50 roku życia ma osteopenię lub osteoporozę. [12] Szacunki mówią także o tym, że około 40% kobiet i 13-22% mężczyzn 50-letnich, dozna co najmniej jednego złamania osteoporotycznego do końca życia.[13] Chcąc zmniejszyć ryzyko wystąpienia osteoporozy warto postawić na działania zapobiegawcze. Podstawą profilaktyki i niezbędnym elementem leczenia powinno być uzupełnianie niedoborów wapnia, przy właściwej podaży witaminy D.[14] Ważne jest także zachowanie aktywności fizycznej oraz zapobieganie upadkom.[15] Za działanie profilaktyczne można uznać także identyfikację czynników ryzyka oraz wczesne (przed złamaniem) rozpoznanie problemu i wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczego.[16] Pomocne w diagnozie może być badanie densytometryczne, mierzące gęstość kości.
 
Komentarz eksperta:
Reumatolog, dr n.med. Maria Rell – Bakalarska
Osteoporoza to choroba przewlekła, która często rozwija się bezobjawowo, „okradając” w tym czasie szkielet z zasobów wapnia. Dlatego też nazywana jest cichym złodziejem kości. Niestety rozpoznanie stawiane jest zbyt późno gdy proces jest już zaawansowany, Nawet pierwsze złamanie (złamanie niskoenergetyczne czyli bez urazu, najczęściej w wyniku zwykłego potknięcia się) nie zawsze kojarzone jest z jego prawdziwą przyczyną czyli osteoporozą. Dlatego tak istotna jest profilaktyka i przeciwdziałanie niedoborom wapnia, szczególnie wśród osób, które znajdują się w grupach zagrożenia wystąpieniem osteoporozy. Podstawowym elementem postępowania profilaktycznego jest wprowadzana jak najwcześniej zdrowa, urozmaicona dieta. Często jednak nie stosujemy się do jej zasad i nie dostarczamy z pożywieniem odpowiedniej ilości wapnia. Przeszkodą może być także postępujące z wiekiem utrudnione przyswajanie wapnia. Uzupełnianie niedoborów wapnia przy właściwej podaży witaminy D stanowi podstawę profilaktyki i niezbędny element leczenia osteoporozy, jeśli już występuje. Warto także wzmacniać organizm poprzez dopasowaną do możliwości i wieku aktywność ruchową.
Warto także ocenić czy w danym przypadku występują czynniki ryzyka wystąpienia choroby i wykonać profilaktyczne badanie gęstości kości czyli densytometrię, szczególnie wśród kobiet po menopauzie.
Rozpoznaną osteoporozę trzeba długotrwale leczyć. Decyzja o wyborze leku powinna być zawsze wspólna – lekarza i pacjenta.
…………………………………………………………………………………………………
[1] Marcinowska-Suchowierska E., Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy,
© Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 159-164
[2] Hernlund E, Svedbom A, Ivergård M, et al. Osteoporosis in the European Union: medical management, epidemiology and economic burden. A report prepared in collaboration with the International Osteoporosis Foundation (IOF) and the European Federation of Pharmaceutical Industry Associations (EFPIA). Arch Osteoporos 2013, 8(1-2): 137(1-218) [w:] Dardzińska J.,Chabaj-Kędroń H.,Małgorzewicz S., Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyki, Hygeia Public Health 2016, 51(1): 23-30
[3] Badanie ilościowe Ipsos, Omnibus Study 2015
[4] Brown JP, Fortier M, Frame H, et al. Canadian Consensus Conference on Osteoporosis, 2006 Update. J Obstet Gynaecol [w:] Dardzińska J.,Chabaj-Kędroń H.,Małgorzewicz S., Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyki, Hygeia Public Health 2016, 51(1): 23-30
[5] Głuszko P., Polskie zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie – podsumowanie aktualizacji, Medycyna Praktyczna, 6/2013
[6] Marcinowska-Suchowierska E., Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy, © Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 159-164
[7] j.w.
[8] j.w.
[9] j.w.
[10] Badanie ilościowe Ipsos, Omnibus Study 2015
[11] j.w.
[12] j.w.
[13] Lorenc L., Głuszko P., Karczmarewicz E., Misiorowski W., Księżopolska-Orłowska K., Franek E., Horst-Sikorska W., Jabłoński M., Jaworski M., Katra B., Męczekalski B., Pluskiewicz W., Przedlacki J., Skalska A., Więcek A., Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie – aktualizacja 2013, Medycyna Praktyczna, wyd. spec. Reumatologia 1/2013
[14] Głuszko P., Lorenc R., Osteoporoza Pierwotna i wtórna. Wskazówki postępowania dla reumatologów, Reumatologia 2012
[15] Kanis J.A. Reginietsre J.Y, Europejskie wskazówki do rozpoznawania i leczenia osteoporozy u kobiet po menopauzie – jakim jest przesłanie do profilaktyki klinicznej, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej 2008, 118 (10)
[16] International University Familiy Medicine Club, Osteoporoza. Postępowanie profilaktyczne, diagnostyczne i lecznicze. Wytyczne dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, Forum Medycyny Rodzinnej 2012, tom 6, nr 4