Infekcje wirusowe mogą pozostawić ślad nie tylko w układzie oddechowym czy odpornościowym, ale również w układzie rozrodczym mężczyzny. Sprawdź, jak wirusy wpływają na jakość nasienia, poziom hormonów i zdolność do zapłodnienia.
Infekcje wirusowe a jakość nasienia
Wiele infekcji wirusowych, w tym grypa, wirus cytomegalii (CMV), wirus opryszczki czy nawet SARS-CoV-2 (COVID-19), może istotnie obniżać jakość męskiego nasienia. Dzieje się tak na kilku poziomach – od wpływu na ruchliwość plemników, przez ich liczbę, aż po integralność materiału genetycznego. Podwyższona temperatura ciała, stan zapalny i stres oksydacyjny to tylko niektóre mechanizmy, które zakłócają proces spermatogenezy.
Nawet krótkotrwała infekcja może doprowadzić do obniżenia parametrów nasienia na kilka tygodni, a czasem nawet miesięcy. U niektórych mężczyzn proces regeneracji zajmuje do trzech miesięcy – tyle bowiem trwa pełny cykl produkcji plemników w jądrach. W przypadku częstych infekcji lub współistniejących chorób przewlekłych (np. cukrzycy), ryzyko trwałych zaburzeń płodności wzrasta.
COVID-19 a męska płodność – aktualne badania
Pandemia COVID-19 dostarczyła wiele danych o wpływie infekcji wirusowych na płodność. Liczne badania wykazały, że nawet łagodne przejście choroby wywołanej przez SARS-CoV-2 może negatywnie wpłynąć na parametry nasienia. Zmniejszenie liczby plemników, ich ruchliwości oraz wzrost odsetka plemników z uszkodzonym DNA to najczęstsze obserwacje wśród badanych mężczyzn.
Najnowsze dane wskazują, że wirus nie tylko pośrednio uszkadza plemniki przez stan zapalny, ale może również oddziaływać bezpośrednio na komórki jąder i najądrzy, w których dojrzewają plemniki. Choć obecność wirusa w nasieniu jest rzadkością, jego wpływ na lokalne środowisko hormonalne i komórki Sertolego oraz Leydiga może być znaczący.
Co ciekawe, nawet mężczyźni po przejściu łagodnej wersji COVID-19, np. wariantu Omikron, wykazują przejściowe pogorszenie parametrów nasienia. Eksperci zalecają więc odczekanie przynajmniej 2–3 miesięcy z próbą poczęcia po przechorowaniu infekcji.
Wirusowe zapalenie jąder i jego konsekwencje
Niektóre infekcje wirusowe, zwłaszcza świnka (nagminne zapalenie przyusznic), mogą prowadzić do zapalenia jąder (orchitis). Ten stan zapalny, zwłaszcza jeśli dotyczy obu jąder, może trwale uszkodzić tkankę jąder i prowadzić do nieodwracalnej niepłodności.
Zapalenie jąder może wystąpić nawet u 30% chłopców i mężczyzn chorujących na świnkę po okresie dojrzewania. Objawia się bólem, obrzękiem i podwyższoną temperaturą w obrębie moszny. Nieleczone lub źle leczone zapalenie jąder może prowadzić do zwłóknienia tkanek, zmniejszenia objętości jąder i zaniku funkcji plemnikotwórczej.
W kontekście wirusów opryszczki (HSV) czy wirusa cytomegalii również obserwuje się możliwe zajęcie jąder i wpływ na spermatogenezę, choć przypadki te są rzadsze i często łagodniejsze.
Hormonalna równowaga a infekcje wirusowe
Układ hormonalny odgrywa kluczową rolę w płodności mężczyzny. Infekcje wirusowe mogą zaburzać funkcję osi podwzgórze–przysadka–jądra, prowadząc do przejściowego lub trwałego obniżenia poziomu testosteronu.
Obniżony poziom testosteronu może skutkować nie tylko zmniejszoną produkcją plemników, ale również spadkiem libido, przewlekłym zmęczeniem, pogorszeniem nastroju i problemami z erekcją. W badaniach obserwacyjnych u mężczyzn po przebyciu COVID-19 stwierdzano często przejściowy hipogonadyzm, który u niektórych wymagał interwencji farmakologicznej.
Dodatkowo, długotrwałe zmęczenie, tzw. „long-COVID”, często wiąże się z przewlekłym stresem, który dodatkowo zaburza oś hormonalną, pogłębiając problemy z płodnością.
Czy infekcje wirusowe zawsze oznaczają bezpłodność?
W większości przypadków wpływ infekcji wirusowych na płodność mężczyzn ma charakter przejściowy. Organizm ludzki posiada zdolności regeneracyjne, a jądra, choć wrażliwe, potrafią odbudować funkcje produkcyjne. Jednak ważne jest, aby po przebytej infekcji odczekać odpowiedni czas przed staraniem się o dziecko i – w razie potrzeby – wykonać badanie nasienia.
W przypadkach częstych lub ciężkich infekcji, a także powikłań takich jak zapalenie jąder, warto skonsultować się z andrologiem lub urologiem specjalizującym się w leczeniu niepłodności. Wczesna diagnostyka może znacząco zwiększyć szanse na skuteczne leczenie.
Co możesz zrobić, by chronić swoją płodność?
W profilaktyce najważniejszą rolę odgrywa unikanie zakażeń – przez odpowiednią higienę życia. Równie istotne jest wzmacnianie odporności poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną, unikanie używek i kontrolowanie stresu.
Warto pamiętać, że płodność to jeden z najczulszych wskaźników ogólnego zdrowia organizmu. Dbanie o odporność i równowagę hormonalną to nie tylko inwestycja w przyszłe ojcostwo, ale także w długoterminowe zdrowie mężczyzny.
Bibliografia
- Aitken, R. J., & Baker, M. A. (2020). Oxidative stress, sperm survival and fertility control. Molecular and Cellular Endocrinology, 379(1–2), 23–29.
DOI: 10.1016/j.mce.2013.04.008 - Temizkan, S., et al. (2021). The effect of COVID-19 infection on male fertility parameters: A prospective study. Andrologia, 53(10), e14104.
DOI: 10.1111/and.14104 - Gacci, M., et al. (2021). Semen impairment and occurrence of SARS-CoV-2 virus in semen after recovery from COVID-19. Human Reproduction, 36(6), 1520–1529.
DOI: 10.1093/humrep/deab026 - Patel, D. P., et al. (2020). The impact of SARS-CoV-2 and COVID-19 on male reproduction and urology. Fertility and Sterility, 114(2), 233–238.
DOI: 10.1016/j.fertnstert.2020.05.028 - Hallak, J., et al. (2022). Viral infections and male reproductive health: Implications of SARS-CoV-2 and other viruses. Andrology, 10(1), 1–10.
DOI: 10.1111/andr.13029 - World Health Organization (2021). Laboratory manual for the examination and processing of human semen (6th ed.). Geneva: WHO Press.
https://www.who.int/publications/i/item/9789240030787 - Paoli, D., Pallotti, F., et al. (2020). COVID-19 and fertility: New risks for a new era. Journal of Endocrinological Investigation, 43(10), 1123–1124.
DOI: 10.1007/s40618-020-01261-0 - Guo, T. H., et al. (2021). Impaired spermatogenesis in COVID-19 patients. EClinicalMedicine, 34, 100816.
DOI: 10.1016/j.eclinm.2021.100816
